روش 5S

روش 5S

معمولاً از روش 5s به عنوان روش خانه داری یاد می شود، اما این روش چیزی فراتر از آن بوده است.  زیرا علاوه بر تمیزی در صدد شناسایی و حذف اتلاف‌های هفت‌گانه ( انتظار، فعالیت بیش از حد، حرکات زائد، تولید بیش از نیاز، حمل و نقل، موجودی و تولید محصول معیوب) می‌باشد. سیستم 5S برمفاهیم بسیار ساده و ابتدایی تأکید کرده و درک آن بسیار آسان است. ولی اجرای این سیستم از آنجا که نیاز به همکاری و مشارکت آحاد کارکنان دارد. و محدوده اجرای آن در کل شرکت گسترده شده و حتی فراتر از آن جهت پیاده‌سازی با دشواری‌هایی رو‌برو می‌باشد. در گذشته 5S بیشتر در مراکز تولیدی و صنعتی کاربرد داشته است. ولی اکنون شرکت‌های خدماتی نظیر بانک‌ها، هتل‌ها، مراکز خدماتی، مراکز حمل و نقل و شرکت‌های خدمات کامپیوتری نیز از مزایای آن آگاه‌شده و آن را به کارگرفته‌اند.

اجرای روش 5S همان طور که از نام آن پیداست، دارای پنج مرحله جهت پیاده سازی می‌باشد. این مراحل بهتر است به ترتیب اجرا گردد .

◊ عبارتند ازمرحله اول جداسازی (Seiri) که به معنی تشخیص اقلام، اطلاعات و فضاهای ضروری یا غیرضروری و نیز عیب یابی می‌باشد.

◊ مرحله دوم نظم و ترتیب (Seiton) که به معنی نظم و ترتیب یعنی قراردادن اشیاء در محلهای مناسب با ترتیب مطلوب به‌نحوی که بتوان به بهترین وجه از آنها استفاده‌نمود.

◊ مرحله سوم نظافت (Seiso) به معنی پاکیزه کردن کامل محیط کار به گونه‌ای که هیچ چیز و هیچ مکانی کثیف نباشد.

◊ مرحله چهارم استاندارد سازی (Seiketsu) و حفظ سه مرحله نخست و به معنی کنترل و اصلاح دایمی و تدوین استاندارد‌هایی جهت مراحل جداسازی، نظم و ترتیب و نظافت بوده‌است.

◊ مرحله پنجم انضباط (shitsuke) می‌باشد. این مرحله عمدتاً در مسئولیت مدیریت قرار‌دارد. مدیریت باید کارکنان را آموزش‌داده و فرهنگی‌را در‌سازمان ترویج و تثبیت نماید. بطوریکه توسط آن نظم، سلامت، تمیزی و مرتب نگاه‌داشتن محیط‌کار به یک عادت تبدیل‌شود. منظور از آن حفظ نظم و تبدیل ساماندهی به عنوان یک رفتار عمومی و رقابتی در بین افراد می‌باشد. که از طریق آموزش و آماده‌سازی کارکنان برای رعایت اصول 5S، فرهنگ سازی می‌شود. با مشارکت عمومی، همیاری، همکاری و ارزیابی از نقاط قوت و ضعف مراحل چهار اصل اول سیستم 5S، با انضباط مستمر و نظام‌مند در محیط کار نهادینه می‌شود.

5S در فرهنگ ایرانیان

تمیزی و نظافت ریشه در فرهنگ باستانی ایرانیان دارد. و همچنین در دین اسلام از آن به فراوانی یاد شده است. خانه‌تکانی یکی از آیین‌های نوروزی است که مردم بیشتر مناطقی که نوروز را جشن می‌گیرند به آن پایبندند. در این آیین، تمام خانه و وسایل آن در آستانه نوروز گردگیری، شستشو و تمیز می‌شوند. و با پوشیدن لباس های نو خود را آماده فرا رسیدن سال نو می‌نمایند.

مردم ایران پس از خانه تکانی وسایل کهنه و قدیمی خود را در مراسمی با نام چهارشنبه سوری آتش می‌زدند. این عمل موجب مصون ماندن مردم از بیماری های واگیر دار می گردید. رسم افروختن آتش، از زمان‌های کهن در مناطق نوروز متداول شده است. در ایران و بخش‌هایی از افغانستان، این رسم به‌صورت روشن کردن آتش در شب آخرین چهارشنبه سال متداول است. همچنین رسم افروختن آتش در بامداد نوروز بر پشت بام‌ها در میان برخی از زرتشتیان (از جمله در برخی از روستاهای یزد در ایران) مرسوم است.

همچنین در دین اسلام نیز سخن ها و اندرزهای زیادی از بزرگان در توصیه به تمیزی و نظافت یاد شده است. و پاکیزگی را نشانه ایمان ذکر کرده‌اند. مواردی از قبیل اینکه بزرگان دینی توصیه هایی بر تمیزی صورت و موی سر و لباس مسلمین فرموده اند. رسول خدا (ص) می‌فرماید فضای جلو خانه خود را، جارو بزنید و تمیز کنید. همچنین رسول‌خدا (ص) می‌فرماید خدای‌تعالی خوشبو است و بوی خوش را دوست دارد، پاکیزه است و پاکیزگی‌را دوست‌دارد. بنابر‌این آستانه خانه‌هایتان را پاکیزه نگهدارید.

حضرت رسول اکرم(ص) به پاکیزگى علاقه فراوان داشت و در نظافت بدن و لباس بى نظیر بود. موى سرش را با برگ سدر میشست و شانه میکرد و خود‌را با مشک و عنبر خوشبو می‌نمود. روزانه چند بار، مخصوصاً شبها پیش از خواب و پس از بیدارى، دندانهایش را با دقّت مسواک می کرد. جامه سفیدش همیشه تمیز بود. پیش از صرف غذا و بعد از آن دست و دهانش را می شست. خانه‌اش با همه سادگى و بى تجمّلى همیشه پاکیزه بود. تأکید می‌نمود که زباله ها را به هنگام روز بیرون ببرند و تا شب به جاى خود نماند. به یاران و پیروان خود تأکید می نمود که سر و صورت و جامه و خانه هایشان را تمیز نگهدارند.

امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرماید پاکیزگی و نظافت نیمی از ایمان است. از آنجا که سیستم 5s هم ریشه در باورهای سنتی دارد و هم ریشه در باورهای دینی ایرانیان دارد، همین امر را می توان تکیه گاهی برای پیاده سازی روش 5s در کشور عزیزمان ایران دانست.

برای دانلود جامع ترین دستورالعمل ها، چک لیستها و فرمهای نظام آراستگی محیط کار(5S)، از جمله دستورالعمل های مجزای S1 تا S5 و … بصورت کامل اینجا کلیک کنید.