دستورالعمل نظام آراستگی محیط کار صنعتی

نمونه دستورالعمل نظام آراستگی محیط کار صنعتی 

 1-هدف :

هدف اجرایی پروژه دستورالعمل نظام آراستگی محیط کار صنعتی دستیابی به :

1-1- ایجاد محیط کاری مطلوب و مناسب و مسئول بودن هر شخص در محدوده کاری خودش و نظم و ترتیب آن قسمت.

2-1- افزایش و بهبود کیفیت, بازدهی تولید و کاهش زمان انجام کار.

3-1- افزایش و بهبود روابط انسانی و اجتماعی و مسائل مربوط به آن در کلیه سطوح سازمان.

4-1- تعیین معیارها و استانداردهایی برای حذف موارد غیرضروری, بکارگیری مدیریت اولویتها و حذف علل آلودگی و بی‌نظمی.

5-1- نظم و ترتیب در محل کار، استقرار و جای‌دهی مناسب (از نظر کیفیت, ایمنی و بازدهی) و ارتقاء بهره‌وری از طریق حذف زمان تلف شده برای جستجوی اقلام.

6-1- دستیابی به محیطی منظم و مرتب با میزان مطلوبی از پاکیزگی و درک پاکیزه‌سازی بعنوان نوعی بازبینی.

7-1- ایجاد روحیه شادتر درکارکنان و جلب مشارکت همه جانبه تمامی کارکنان.

8-1- استقرار منطقی هر یک از موارد مصرفی نسبت به اصل تحرک، رفت وآمد و مدت مصرف.

9-1- تعیین طرح جانمایی جهت نگهداری اقلام مورد مصرف.

10-1- رسیدن به ساده‌ترین و سریعترین روش جابجایی قطعات تولید، مواد اولیه و ابزار آلات مورد مصرف و نظم و ترتیب در کاربرد زمانی آنها.

2-دامنه عملکرد :

کلیه واحدها

3-مراجع و مستندات مرتبط :

کلیه فرمها، چک لیستها و دستورالعمل های نظام آراستگی محیط کار

 4- تعاریف :

1-4- کمیته اجرایی 5S : این کمیته متشکل از مدیر عامل و کلیه مدیران شرکت بوده و مسئولیت راهبری آن به عهده نماینده مدیریت می‌باشد.

2-4-  5S : سیستمی فکری است که از دستورالعملهای مربوطه تشکیل شده و عملیاتی برای پیشگیری از اتلاف منابع، بهبود، بهره‌وری و ارتقاء کیفیت است که از پنج زیر سیستم(پنج اصل) تشکیل شده است.

3-4- 5S : تلاشی سازمان یافته برای انجام اصلاحات تدریجی و مستمر است و بعنوان یک پایه فرهنگی محیط صنعتی مطرح بوده که از اجرای آن سازمان به تدریج سلامتی کامل خود را باز می‌یابد.

 5- شرح فعالیت :

 1-5- شرح هر یک از اصول و مفاهیم 5S :

1–1–5- SEIRI : ساماندهی(جدا کردن اقلام مورد نیاز از غیر ضروریها)

ساماندهی، مرتب ساختن اشیاء بر اساس قواعد معینی است. ساماندهی تشخیص اقلام ضروری از غیرضروری، تصمیمات قاطع و اجرای مدیریت اولویتها برای رهایی از غیرضروریهاست. اولین گام, طبقه‌بندی اشیاء و کارها و دسته‌بندی آنها بر اساس اهمیت است پس از آن لازم است با یک تصمیم‌گیری قاطعانه اشیاء غیرضروری را از یکدیگر مشخص و جدا کنیم بدین ترتیب بررسی و ریشه‌یابی و تعیین علل اساسی مشکلات امکان پذیر خواهد شد.

– طبقه بندی وضعیت اقلام (اشیاء) غیرضروری بر اساس موارد زیر میباشد.

کد                   وضعیت

01                   دور ریخته شود.

02                   در انبار دورتر از محل فعلی نگهداری شود.

03                   در جای دیگری به آنها نیاز است.

04                       نیاز به تغییر دارد.

05                       سایر موارد.

2–1-5- SEITON : نظم و ترتیب (مرتب نمودن اقلام و ابزار مورد نیاز) :

نظم و ترتیب یعنی قرار دادن اشیاء در مکانهای مناسب و از پیش تعیین شده به نحوی که بتوان به بهترین وجهی از آنها استفاده کرد. نظم و ترتیب، روشی است برای یافتن و به کار بردن اشیاء مورد نیاز، بدون اتلاف وقت و جستجوهای بیهوده، با طراحی یک سیستم نظم و ترتیب سعی میشود هر چیز با توجه به کارکرد آن و با در نظر گرفتن کیفیت و ایمنی کار در جای مناسب و معلوم قرار گیرد تا نیازی به جستجو و زیرورو کردن همه چیز نباشد. قواعد اصلی به منظور تعیین کارکرد اشیاء جهت برقراری سیستم نظم و ترتیب به قرار زیر است :

ردیف	دفعات استفاده	نحوه ذخیره‌سازی/ محل نگهداری
1	چیزهایی را که در طول روز بارها استفاده میکنیم.	در دسترس دائم/ همراه افراد حمل گردد نظیر خودکار، سررسید، یادداشت، آچار پیچ‌گوشتی.
2	چیزهایی را که هر روز استفاده میشود.	در دسترس دائم/ روی میز واقع شوند، نظیر ماشین حساب.
3	چیزهایی را که معمولا در هفته یکبار استفاده میشود.	در دسترس/ در داخل کشو یا تخته کار قرار گیرد.
4	چیزهایی را که اغلب در طول ماه استفاده میشود.	در انبار موقت یا قسمتهای فوقانی تخته کار.
5	چیزهای را که در هر فصل/ 6 ماه استفاده میشود.	در انبار و دور از محل کار.
6	چیزهایی را که در سال به ندرت استفاده میشود.	در انبار و قسمتهای فوقانی آن (حتی‌المقدور).
7	چیزهایی که اصلاً استفاده نمیشود.	دور ریخته شود/ ضایعات یا مازاد گردند.

در این مورد برای هر یک از اقلام سئوالات زیر به ترتیب مطرح است که :

چه چیزی ← چه وقت ← چرا ← برای چه کسی ← چطور و در کجا مورد نیاز است.

قدم اول : تشخیص محل درست برای قرارگیری اشیاء/ اطلاعات است.

قدم دوم : تعیین نحوه قرار گرفتن  آنها در محل تعیین شده است. 

قدم سوم : اقلام با حجم کوچک/ قیمتی و اقلام با حجم زیاد چگونه قرار گیرند.

نکات مهم : 

الف: رعایت قوانین خطوط مستقیم, زوایای قائمه و قاعده افقی، عمودی در نظم و ترتیب اشیاء بسیار موثر است.

ب: بهتر است تمامی گذرگاهها به صورت مستقیم طراحی ودر کنار دیوارهای مسیر حرکت باشد و از علائم مشخصی برای تعیین محل اشیاء و محدوده آن استفاده شود و نباید حین چیدن سائیدگی، زنگ زدگی یا شکستگی رخ دهد.

3-1-5- SEISO : پاکیزه سازی (نظافت کامل محیط کار)

پاکیزه‌سازی به معنای تمیز ساختن محیط کار است. پاکیزه‌سازی از دیدگاه عملیاتی به معنای دور ریختن ضایعات، پاکیزه ساختن اشیاء از آلودگیها و مواد خارجی و به طور کلی عبارت از بازرسی کامل همه چیز در همه وقت. سخت‌گیری بیشتر در پاکیزه‌سازی و نظافت  موجب رفع مشکلات و اشتباهات کمتری در امر کنترل کیفیت خواهد شد. پاکیزه‌سازی تنها به معنای تمیز کردن محل کار و لوازم موجود در آن نیست بلکه به همراه تمیز ساختن، همه مکانها و اشیاء و دستگاهها مورد بازرسی و  بازبینی و تحت کنترل قرار گرفته و اطلاعات کاملی از وضعیت فعلی و نیازهای احتمالی آینده حاصل خواهد شد.

مرحله اول : در مقیاس بزرگ شامل همه اقلام و یافتن راههایی جهت برطرف کردن علل عمده مشکلات میباشد.

مرحله دوم : پاکیزه نمودن مکانهای کاری و ماشین آلات (جزء به جزء).

مرحله سوم : هر یک از قطعات و ابزارها را شامل میشود.

– طبقه‌بندی نظافت اقلام مختلف بر اساس موارد زیر میباشد.

کد                    نظافت

01                     روزانه

02                     هفتگی

03                     ماهیانه

04                     شش‌ماهه

05                     موردی

محلهای نظافت شامل کف سالن، زیر دستگاهها، انبارها، ساختمانها، ماشین آلات، ابزار آلات و… میباشد.

4-1-5- Seiketsu : استانداردسازی  (حفظ وضعیت مطلوب وجلوگیری از بهم خوردن نظم و نظافت محیط).

برای حفظ و نگهداری وضعیت مطلوب از روش استانداردسازی استفاده میشود که معنای واقعی استاندارد سازی کنترل و اصلاح دائمی سه مورد پاکسازی، نظم و ترتیب و نظافت میباشد.

5-1-5-shitsuke : انضباط ( فرهنگ سازی و آموزش ) 

این مرحله عمدتاً در مسئولیت مدیریت قرار‌ دارد. مدیریت باید کارکنان را آموزش‌داده و فرهنگی‌ را در‌سازمان ترویج و تثبیت نماید. بطوریکه توسط آن نظم، سلامت، تمیزی و مرتب نگاه‌داشتن محیط‌کار به یک عادت تبدیل‌شود. منظور از آن حفظ نظم و تبدیل ساماندهی به عنوان یک رفتار عمومی و رقابتی در بین افراد می‌باشد. که از طریق آموزش و آماده‌سازی کارکنان برای رعایت اصول 5S، فرهنگ سازی می‌شود. با مشارکت عمومی، همیاری، همکاری و ارزیابی از نقاط قوت و ضعف مراحل چهار اصل اول سیستم 5S، با انضباط مستمر و نظام‌مند در محیط کار نهادینه می‌شود.

 مدیریت کمیته اجرائی 5S :

1-    ارائه برنامه و دستورالعملها و … مربوطه و گانت چارت اجرای پروژه.

2-    تکمیل چک لیستهای 5S جهت شناخت اولیه و به صورت هر سه ماه یکبار.

3-    آموزش جامع و کامل کمیته اجرائی 5S .

4-    تهیه برنامه اجرائی بهسازی محیطهای کاری و برآورد امکانات و منابع مورد نیاز واحدها و اخذ تاییدیه از مدیریت عالی سازمان.

5-    تعیین محدوده‌های تحت سرپرستی جهت اجرای فعالیتهای برنامه‌ریزی شده در اجرای نظام 5S .

6-    نظارت بر حسن اجرای فعالیتهای برنامه‌ریزی شده و ارزیابی نتایج حاصله وتهیه گزارش جهت مدیریت عالی سازمان.

7-    نگهداری سیستم با توجه به ارزیابی‌ها و ممیزیهای دوره‌ای و تهیه گزارشات تحلیلی و دوره‌ای  و ارائه به مدیریت عالی سازمان به طور ماهیانه. 

8-    قرار دادن یک واحد به عنوان مدل کار و شبیه‌سازی محیط‌های کاری.

10-  ارائه نقشه استقرار ماشین الات، ابزار، نیروی انسانی و امکانات جانبی با توجه به مقتضیات سازمان.

11-  گرفتن عکس و فیلم از هر قسمت قبل و بعد از اجرای سیستم 5S و هر یک از مراحل آن.

12-  درخواست از مدیریت عالی سازمان جهت شرکت در بازدیدهای دوره‌ای از محیطهای کاری شرکت.

کمیته اجرائی 5S :

1-   آموزش افراد و پرسنل ذیربط در واحدهای مربوطه.

2-   انجام امور محوله از طرف مدیریت کمیته و سعی و تلاش در ایجاد این فرهنگ درکل سازمان.

3-   ارزیابی سیستم و اجرای مراحل 5S در واحدهای تحت اختیار و ارائه گزارش کامل از عملکرد آن به مدیریت کمیته اجرایی.

4-   تکمیل فرمهای استقرار سیستم و اشاعه فرهنگ 5S در واحدها با اجرای دقیق و نظارت کامل.

5-   شناسایی اقلام مازاد قابل استفاده و سالم در قسمتها و واحدها.

6-  تکمیل فرمهای نگهداری سیستم و سعی در اجرای دقیق استانداردهای تعیین شده از جانب کمیته اجرایی.

وظایف کارکنان شرکت در دستورالعمل نظام آراستگی محیط کار صنعتی :

1. فراگیری اصول پنجگانه نظام5S.

2. اجرای دقیق دستورالعمل جامع نظام اجرائی5S و مطالب مربوط به آن.

3. ارزیابی ادو‌اری محیط کاری و ابزار و امکانات دردسترس و انطباق آن با اصول پنجگانه نظام5S.

4. ارائه پیشنهاد در خصوص بهسازی محیط، امکانات، منابع مورد نیاز جهت استقرار و نگهداری نظام5S.

5. اجرای دستورالعمل ذیل جهت رفع ناهمگونی‌های سیستمی احتمالی در شرکت :

الف- کلیه پرسنل شرکت در هر رده سازمانی در صورت مشاهده هر گونه عدم انطباق (ناهمگونی) بشرح ذیل در صورت امکان، ابتدا برچسب ناهمگونی را تکمیل کرده و بر روی مورد مشاهده شده نصب نموده و با هماهنگی سرپرست قسمت سایر پرسنل را از این مورد آگاه سازد و سپس مورد اشکال را طی نامه ای به مدیر کمیته اجرایی 5S اعلام کند. 

ب- پرسنل سایر قسمتها پس از مشاهده مورد غیرمنطبق ذیل از استفاده مورد مذکور خودداری نمایند.

• موارد اشکال در خصوص وضعیت مواد اولیه در سالن تولید.
• موارد اشکال در خصوص وضعیت ایستگاه کاری مربوطه و متعلقات آن.
• موارد اشکال در خصوص امور خدماتی مربوط به نظام مدیریت کیفیت شرکت.
• موارد اشکال در خصوص خدمات رفاهی پرسنل از قبیل رستوران و ایاب وذهاب.
• موارد اشکال درخصوص بهداشت و حفاظت فردی و ایمنی.
• موارد اشکال در خصوص ارائه خدمات واحدهای پشتیبانی کننده تولید.
• موارد اشکال در خصوص نحوه اجرای عملیات تولید.

ج- مدیر کمیته اجرائی 5S موظف است مورد ناهمگونی را در فرم درخواست اقدام اصلاحی و پیشگیرانه ثبت و به واحد یا واحدهای ذیربط ارجاع نموده و تا حصول نتایج اقدام اصلاحی پیگیری نماید.

د- واحد ذیربط موظف به شناسایی و رفع مورد ناهمگونی اعلام شده است.

ه- کمیته اجرائی 5S روند اقدام اصلاحی و پیگیری و شرح عملیات انجام شده را در فرم ثبت مینماید و پس از حصول رفع مورد فرم در پرونده مربوطه بایگانی میگردد.

     دانلود فایل ورد دستورالعمل نظام آراستگی محیط کار صنعتی 

برای دانلود جامع ترین دستورالعمل ها، چک لیستها و فرمهای نظام آراستگی محیط کار(5S)، از جمله دستورالعمل های مجزای S1 تا S5 و … بصورت کامل اینجا کلیک کنید.